نکته: این یادداشت در ۱۲ مرداد ۱۳۹۶
در روزنامه شرق چاپ شده است.
نگارنده این یادداشت مدت هفت سال است در زمینه فناوری اطلاعات و فضای کسبوکار الکترونیک فعالیت میکند و از آذرماه ۱۳۹۵ در انتشارات نسل نواندیش در مقام مدیر تجارت الکترونیک فعالیت خود را آغاز کرده است.
همزمان با رشد اینترنت، بحث کتاب الکترونیک بسیار بیشتر از گذشته مطرح شد. شرکتهایی مانند آمازون که خود بزرگترین فروشگاه عرضه اینترنتی کتاب در دنیاست نیز به سرمایهگذاری در این زمینه پرداختهاند و کتابهای خود را هم به صورت نسخه چاپی و هم الکترونیک و صوتی منتشر میکردند.
بزرگترین پرسش پیش روی ناشران آمریکایی در سال ۲۰۰۰، مسألهای بود که تا آن زمان هیچ ناشری دغدغهاش را نداشت:
مسأله «تخریب خلاق» و کاهش فروش کتاب چاپی، به دلیل عرضه الکترونیکی کتاب!
عبارت «تخریب خلاق» که اقتصاددان اتریشی ـ آمریکایی به نام جوزف شومپیتر ابداع کرد، عبارت است از خلاقیت و نوآوریای که آگاهانه صنعت فعلی را تخریب میکند و یک ساختار جدید اقتصادی و صنعتی ایجاد مینماید؛ مانند زمانی که خودرو اختراع شد و به تولید انبوه رسید و در نتیجه، تمام شغلهای مربوط به ساخت و تعمیر گاری و همچنین بسیاری از کسب و کارهای مرتبط با اسب، همچون نعلبندی از میان رفت.
دهه ۸۰ و دانلود غیرقانونی
در ابتدای دهه ۸۰ بحث کتاب صوتی مطرح شد. در آن دوره، کتابهای ارزشمند زیادی با کیفیت بالا ضبط و وارد بازار شدند. اما از آنجاکه پلتفرم خاصی برای عرضه اینترنتی وجود نداشت و گوشیهای هوشمند نیز تازه در اواخر دهه هشتاد وارد بازار شدند و به دست همگان رسیدند، فضایی برای کنترل کپی آثار وجود نداشت و در نتیجه، کتابهای صوتی بهراحتی از اینترنت و سایتهای دانلود غیرقانونی سر در میآوردند. مجموعههایی مانند «نوین کتاب گویا»، «آوانامه» و «نوار» در زمینه کتاب صوتی فعالیت خود را آغاز کردند.
شواهد موجود حاکی از این امر بود که به دلیل وجود دانلود غیرقانونی و نبود بستر مشخص برای عرضه کتاب صوتی (در اصطلاح نبود قفسه اختصاصی برای کتاب صوتی در کتابفروشیها) این مجموعهها تأثیر چندانی بر بازار نشر کتاب نداشتند. باید به این نکته توجه داشت که کتابهای محدودی که بسیار معروف و پرفروش شدند (و اغلب به عنوان مثالی نقض برای ادعای بالا مورد استفاده قرار میگیرند)، به تعداد کافی در کتابفروشیها عرضه نشده بودند و خوانندگان فقط میتوانستند نسخه صوتی و حتی بعضی مواقع غیر رسمی کتاب را پیدا کنند.

اپلیکیشنها و سرویسهای ایرانی مطالعه کتاب الکترونیک
در آن دوره کتابها بهصورت PDF و اسکن تمام صفحات در اینترنت پخش و دانلود میشدند. این روند نیز به گفته برخی ناشران، تاثیر منفی بر خرید کتابهای چاپی گذاشت. بدینترتیب که مشتریان بهجای مراجعه به کتابفروشی و خرید نسخه چاپی کتاب،فایل PDF آن کتاب را از اینترنت دانلود میکردند یا در سایتهای دیگر به اشتراک میگذاشتند. استقبال از دانلود کتاب PDF زمانی افزایش پیدا کرد که ناشرین به سبب تغییرات قیمت دلار در ایران، مجبور شدند قیمت کتابهای خود را افزایش دهند و برخی خوانندگان دلخور از این افزایش قیمت، اقدام به دانلود غیرقانونی کردند.
جدا از موارد ذکرشده، وزن و نحوه حمل کتاب یکی دیگر از مشکلات تهیه کتاب چاپی است که خوانندگان و علاقهمندان به کتاب، همیشه با آن مواجه هستند. استفاده از فایل PDF یا حتی در دورهای نرمافزار متن یک کتاب خاص، این مشکل را برای گروهی از خوانندگان برطرف کرد.
بدینترتیب عواملی همچون قیمت، در دسترس بودن، نحوه حمل و وزن کتاب باعث شد جمعی از مخاطبان، استفاده از فایل PDF یا کتاب صوتی را به خرید نسخه چاپی ترجیح دهند.
کتاب الکترونیک: ePub
چند سالی است بسترهای عرضه کتاب الکترونیک فعالیت خود را در ایران آغاز کردهاند. مجموعههایی مانند «فیدیبو»، «طاقچه» و «کتابراه» در ایران اقدام به عرضه قانونی کتاب الکترونیک در بستر گوشیهای هوشمند و ویندوز میکنند. مزیت بزرگ این بسترها، جلوگیری از دانلود غیرقانونی و حتی کپی کتابها و انتشار در اینترنت است. همچنین فرمت کتابها به گونهای است که کاربر اختیار تغییر نوع و اندازه قلم و همچنین رنگ صفحه را دارد.
آیا نسخه الکترونیک فروش نسخه چاپی را کاهش میدهد؟
با توجه به موارد ذکرشده و در دسترس بودن هرچه بیشتر گوشی هوشمند، گویا بسترهای محتوایی و انتشارات، بستری امن و مطمئن برای عرضه نسخه الکترونیک خود یافتهاند. این مجموعهها با رمزنگاری فایل ePUB اجازه انتقال و چاپ آن را از کاربر میگیرند. بدینترتیب خوانندگان کتاب با دو گزینه کتاب چاپی و الکترونیک روبهرو میشوند.
قیمت کتاب الکترونیک به انتخاب ناشر بستگی دارد، که در ایران بین سی تا چهل درصد قیمت نسخه چاپی است. میانگین این رقم در آلمان ۸۱ درصد، ایالات متحده ۷۸ درصد، و چین ۲۶ درصد قیمت پشت جلد کتاب است. بدینترتیب نسخه الکترونیک یک کتاب چاپی بیست هزار تومانی در ایران، به قیمت هفت تا هشت هزار تومان به فروش می رسد.
هرچند آمار رسمی و مستقلی در این زمینه وجود ندارد، اما با بررسی آمار داخلی و غیررسمی ناشرین با این شبهه مواجه میشویم که شاید فروش کتاب الکترونیک، نهتنها به زیان کتابهای چاپی نباشد، بلکه فروش آنها را گستردهتر نیز بسازد. همچنین اپلیکیشن و سرویس جدید فروش الکترونیک مانند یک فروشگاه جدید عمل میکند و برای انتشارات خوانندگان و مخاطبان جدیدی به ارمغان میآورد.

گزارش لسآنجلس تایمز از وضعیت انتشار کتاب در امریکا . منبع: انجمن ناشرین امریکا
نمودار بالا بهخوبی نشان میدهد که هر کدام از بسترهای عرضهی کتاب، مخاطبهای خود را یافتهاند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶، میزان فروش کتاب الکترونیک، کمتر از میزان مشابه سال قبل شده، اما بازار کتاب الکترونیک گردش مالی یک میلیارد دلاری خود را از دست نداده است.
تعداد بسترهای فروش نسخه الکترونیک و صوتی هرچقدر بیشتر شود، تعداد بیشتری از کاربران، خواهان مطالعه کتاب در گوشی هوشمند میشوند و در نهایت سطح مطالعه کشور نیز افزایش مییابد.
از این رو با توجه به آمارهای موجود و اطلاعات بهدستآمده، نسخه صوتی یا الکترونیک کتاب، تخریب خلاق کتاب چاپی نیست و پیشبینیها حاکی از این است که حداقل صد سال آینده چنین تغییری ایجاد خواهد شد. خوانندگان کتاب هم با قیمت بسیار کمتر به محتوای کتاب دسترسی پیدا میکنند.
اما اگر آن روز با توجه به خواسته و نیاز کاربر، کتاب چاپی تولید نشود، چه کسی جز ناشر میتواند اقدام به ویرایش، تنظیم و چاپ کتاب جدید کند؟
هر بار که یک کتاب به زبانی غیر از فارسی دستم میگرفتم این جمله را به خودم یادآوری میکردم:
یادگیری یک زبان جدید یعنی یادگیری یک فرهنگ جدید، یک مردم جدید و یک هویت جدید!
الان که دو سالیست مشغول برگزاری تور رایگان تهرانگردی هستم، بیشتر با این واقعیت روبهرو شدم. از هر مردم و هر کشوری یک فرهنگ جدید میشود یاد گرفت. درست است که بیشتر گفتوگوها به زبان انگلیسی میباشد اما حتی نحوه تلفظ و بیان یک واژه در زبان کردیِ سورانی و یا روسیِ اوکراین و یا آلمانیِ سوئیس، میتواند نوع تفکر مردم آن جامعه نسبت به آن واژه و فرهنگ را به ما نشان بدهد.
به نظرم همیشه ترس از سخت بودن، ترس از اشتباه کردن و در نهایت، نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس، جلوی این یادگیری را گرفته است. من با اینکه دانش زبان انگلیسیام خیلی خوب نیست تلاش کردم آلمانی را یاد بگیرم. عربی را هم خودم یاد گرفتم. همزمان کمی سراغ روسی و کردی رفتم. شاید زبان بعدی که به دنبال کشف آن بروم، اسپانیایی باشد. اما هنوز جرات نزدیک شدن به فرانسه را ندارم!
چگونه و با چه راهکاری به سراغ یادگیری یک زبان جدید میروم؟
۱ – نترسید و خجالت را فراموش کنید
نمیدانم چند بار congratulation را اشتباه تلفظ کردهام. حتی در آلمانی با لهجه ترکی آلمان ich (به جای ایش، ایخ گفتهام) گفتهام! حتی واژههای خیلی سادهتر و روزمره را، اما هر بار در کمال احترام فرد مقابل تلفظ صحیح را به من یادآور شد و من از او بابت این کمک تشکر کردم. واقعیت یادگیری زبان همین است. به هیچ عنوان از بیان اشتباهات نترسید. شما که متولد لندن و برلین و قاهره نیستید. طبیعی است وقتی تصمیم به یادگیری زبان آن مردم میگیرید، اشتباهاتی داشته باشید.
مگر کسانی که لهجه محل زندگی خود را حفظ میکنند، برای فارسی صحبت کردن با آن شیرینی، باید خجالت بکشند؟ آیا لرها، دزفولیها، رشتیها، آذریها، اصفهانیها، یزدیها، بلوچها و دیگر مردم این کشور با زبان محلی خود، باید بابت فارسی صحبت کردن با لهجه خود، خجالت بکشند؟
پیشنهاد دوستانه: اگر دوستانتان، بابت زبان مادری، که خود حقی در انتخاب آن نداشتهاید، شما را تمسخر میکنند، بهتر است به آنها یادآور شوید شما اینگونه هستید.
۲ – با ادبیات و دستور زبان فارسی آشنا باشید
پیشنیاز یادگیری زبان جدید، یادگیری زبان مادری و زبان رسمی خود است. وقتی دستور زبان و ادبیات خود را بدانید، بهتر میتوانید معادلسازی دستور زبان دیگری را در ذهن انجام دهید. درک شعر و ادبیات آن زبان نیز آسانتر میشود. برای یادگیری مقدمات زبان فارسی کافیست به ادبیات دوره دبیرستان مراجعه کنید و همچنین مقالات و یاداشتهای روزنامهها را مطالعه نمایید. برای درک بهتر این موضوع و اهمیت آن پیشنهاد میکنم حتما این ویدئو کنفرانس تد از خانم سوزان تلحوق را ببینید:
۳ – فرهنگ و آداب اجتماعی آن مردم را یاد بگیرید
زمانی من با شدت بیشتری توانستم به سراغ انگلیسی بروم که دیگر منابع فارسی اطلاعات کافی را در مورد شخصیت شرلوک هلمز به من ندادند! مجبور شدم به انگلیسی اطلاعات بیشتری به دست بیاورم. در همین جستجوها با فرهنگ تور پیادهروی جک قاتل در لندن آشنا شدم! یک فرهنگ جالب که برای من تازگی داشت.
در جستجو برای زبان عربی با تلفظ گچپژ در لهجههای عربی نیز آشنا شدم؛ جالب اینکه همیشه به ما گفته میشد عربها گچپژ را تلفظ نمیکنند ولی مصریها جمال عبدالناصر را گمال عبدالناصر میخواندند. در خلال یادگیری آلمانی با فرهنگ کسب و کار در آن کشور آشنا شدم: نحوه نگارش قراردادهای تجاری و اهمیت اقتصاد در غرب و فرهنگ لذت بردن از زندگی در آخر هفته و دنبال هنر رفتن.
همه این موارد نه تنها برای شخص من مفید بود بلکه به اشتیاق برای یادگیری زبان دیگر و ساده کردن آن یادگیری کمک کرد.

تصویری از تور جک قاتل در لندن از Strawberry tours
۴ – موسیقی و فیلم آن زبانها و کشورها را ببینید
بعد از سه ماه که آلمانی کار کردم وقتی فیلم Gloomy Sunday را دیدم، در کمال تعجب بسیاری از کلمات و جملات را بهراحتی متوجه میشدم. به این صورت که معنی کمی برام گنگ بود ولی احساس کردم به راحتی میتوانم متوجه واژهها شوم! این ماجرا این بار با فیلم Das Liben der Anderen تکرار شد!
برای موسیقی هم ماجرا همین طور بود. جذابیت ماجرا آن قدر برای من زیاد شد که سعی کردم از ان پس اول به موسیقی آن زبان گوش کنم سپس به دنبالش بروم. این بار با روسی و عربی آزمایش کردم. آهنگهای خواننده روسی «تینا کرول» و خوانندگان بزرگ جهان عرب و مصر، «ام کلثوم» و «عبدالحلیم حافظ» را شنیدم. برای یادگیری بهتر ترجمه آنها هم که شده شروع به یادگیری زبانها کردم.
شاید بیدلیل نباشد که پس از شنیدن چند باره موسیقیهای گروه Gipsy Kings به یادگیری اسپانیایی بیشتر علاقهمند شدهام. همچنین بیدلیل نیست که آموزشگاههای زبان ترکی استانبولی، به واسطه فیلمهای ترکی، چند سال اخیر رونق خوبی پیدا کردهاند.

ترجمه آهنگ معروف عربی علی حسب وداد عبد الحلیم حافظ از Musixmatch
۵ – از ابزارهای آنلاین و اپلیکیشنها استفاده کنید
استفاده از سرویسهای آنلاین یادگیری زبان در حال حاضر رو به گسترش است. من از هر ابزاری برای یک کار استفاده میکنم. در اینجا سه سرویس را معرفی میکنم.
- Lang-8 – این سرویس ژاپنی برای شما بستر نگارش و ویرایش دستوری را فراهم میآورند. مثلا شما برای یادگیری زبان فرانسه اقدام میکنید. یک متن و یادداشت به فرانسوی مینویسید، یک عضو سایت که زبان مادری او فرانسوی است اقدام به اصلاح نوشته شما میکند. همچنین برای شما ایرادات نگارشی را توضیح میدهد.
- Duolingo – شاید بهترین اپلیکیشن یادگیری رایگان زبان دوم، دولینگو باشد. پیشنیاز این برنامه فقط زبان انگلیسی در حد متوسط است. با یک روند شبیه به بازی شروع به یادگیری زبان مورد علاقه خود کنید.
- Google Translate – بدون شک یک بار از این برنامه استفاده کردهاید. من برای کمک به شنیدن و درک بهتر تلفظها از مترجم گوگل استفاده میکنم. در بسیاری از مواقع با چالش تلفظ درست کلمات روسی روبهرو هستم. برای این منظور بهترین گزینه را مترجم گوگل میدانم.

iStockphoto
پیشنهاد ویژه: با آن زبان فکر کنید!
برای یک ساعت هم که شده در ذهن خود با زبانی که میخواهید، فکر کنید. مثلا به زبان آلمانی. هر جا هر کلمهای را نمیدانستید از معادل فارسی آن استفاده کنید. یک تعریف جالب از زبان مادری میگوید «زبان مادری شما زبانیست که با آن فکر میکنید!»
در واقع نحوه فکر کردن شما به رشد آن زبان کمک شایانی میکند. اینکه میگویند یک فرد شش ماه در یک جامعه باشد زبان آن جامعه را یاد میگیرد دقیقا درست است. اگر هم توریستی میبینید سعی کنید به زبان آنها (حتی انگلیسی) فکر کنید و به او پاسخ دهید. من عربی را در گفتوگو با یک دوست عراقی که او هم تمایل به یادگیری انگلیسی داشت، یاد گرفتم!
پ.ن: در تصویر اصلی یادداشت، کره زمین به زبان روسی را میبینید. و کشور زیبای Иран
نظر شما چیست؟
شما از چه روشی برای یادگیری یک زبان جدید کمک میگیرید؟
نکته: این یادداشت در ۵ دی ۱۳۹۳
در روزنامه آبادان نو چاپ شده است.
مدتیست به فعالیت تورگردانی مشغولم. به صورت یک سرگرمی و تفریح به آن نگاه میکنم.
بخوانید: چرا تور رایگان تهرانگردی؟
نکته جالبی که در گفت و گو با این گردشگران در خصوص برنامه سفر و گردشگریشان متوجه شدم این بود که از ایران شهرهای تهران، اصفهان و شیراز و گاهی کیش و رشت را میشناختند و تقریبا تمام آن افراد از شرق و غرب ایران بی اطلاع بودند! و نکته عجیبتر اینکه از شهرهای استانهای غربی و شرقی کشور مثل کردستان، خوزستان، آذربایجان، سیستان و بلوچستان به واسطه همسایهها، ترس داشتند!
اکثر این گردشگران از کشورهای فرانسه، آلمان، لتونی، روسیه، ترکیه، هلند، سوئد، سوئیس و ژاپن به ایران آمده بودند. در مورد اصفهان بسیار مشتاق دیدار سی و سه پل، کلیسای وان، میدان نقش جهان، هتل شاه عباسی و دیگر مکانهای فرهنگی و تاریخی این شهر بودند و در خصوص شیراز هم بیشتر به حافظیه، سعدیه، تخت جمشید و مکانهای تاریخی علاقهمند بودند.
فروردین ماه امسال [۱۳۹۳] بود که رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از رشد ۱۵۰ درصدی گردشگران خارجی به ویژه اروپاییان در نیمه دوم فروردین ماه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داد.
به گزارش ایرنا، مسعود سلطانیفر در مراسم امضای تفاهمنامه همکاری میان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری گفت: بسیاری از هتل های شهرهای بزرگ کشورمان مثل اصفهان و شیراز تقریبا تا ۲ ماه آینده رزرو هستند و جای خالی ندارند.
چرا گردشگران به استان خوزستان نمیآیند؟
ضمن خوشحالی بابت این افزایش جذب گردشگر برای کشور زیبایمان ایران، باید پرسید پس جای خوزستان و دیگر استانهای زیبا کجاست و چرا اکثر این افراد تصمیمی برای سفر به این استانها ندارند؟
استان خوزستان به واسطه موقعیت جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و تاریخی که دارد دارای میراث گسترده فرهنگی، تاریخی، مردم شناسی میباشد. اگر دقت کرده باشید شمال و شرق خوزستان بیشتر دارای میراث طبیعی و تاریخی بوده و بخش جنوبی این استان میراث تاریخی و آثار یادمان دفاع مقدس را در خود جای داده است. با توجه به تاسیس منطقه آزاد اروند در جنوب خوزستان، شهرهای آبادان و خرمشهر پتانسیل لازم برای روفق اقتصادی و جذب سرمایه خارجی را دریافت نموده است. از طرفی با استفاده از شیوههای مدرن گردشگری مثل توریسم درمانی و … میتوان در زمینههای مختلف گردشگران را به ورود به این منطقه خوزستان ترغیب نمود.
با یکی از گردشگران که به مدت ۲۲ روز در ایران بود صحبت کردم و از او پرسیدم آیا «به خوزستان و شهر شوش، که یکی از نخستین مراکز تمدن دنیاست، سفر کردهای و بنای زیگورات چغازنبیل را دیدهای؟» که در کمال تعجیب به من گفت «سوزا یا شوشا؟ کجاست اینجا و اصلا نمیدانستم!»
نکته مهم این است که اصلا گردشگران نمیدانند. نه تنها گردشگران خارجی نمیدانند بلکه بسیاری از دوستان ما که در ایران زندگی میکنند و به این استان سفر نکردهاند، تصورشان از خوزستان بیابانهای گرم و مخروبههای جنگ است! به راستی این عدم اطلاع مخاطبین و علاقهمندان، ضعف اطلاعرسانی نهادهای مربوطه و مسئولین در زمینه میراث فرهنگی، به شیوه مدرن و به واسطه اینترنت را نمایان میکند.
اطلاعرسانی ناکارآمد!
چه بخواهیم چه نخواهیم متاسفانه مسئولین گردشگری در حق میراث فرهنگی، طبیعی و تاریخی این استان بسیار کم لطفی کردهاند و به جز معدود افرادی که اکثر آنها پیش از انقلاب به خوزستان آمدهاند دیگران آشنایی با این استان ندارند. خاطرم است مهر ماه در اندیمشک بودم و با یک زن و شوهر گردشگر آلمانی دیدار داشتم. از آنجا که هیچ توجهی بدانها نمیشد و اصلا اطلاعاتی در خصوص این شهرستان نداشتند پس از دو روز اقلامت در هتل به تهران بازگشتند!
صنعت گردشگری صنعت هزاره سوم نامگذاری شده است چرا که هم اکنون با پیشرفت ارتباطات و زیر ساختهای مسافرتی در اکثر کشورهای جهان این صنعت بسیار بیشتر و راحتتر از قبل بوی منفعت و سود می دهد. با توجه به تلاشهای دولت در جهت کاهش تنشهای بین المللی و همچنین مشاهده افزایش آمار ورود گردشگران به ایران از سویی و از سوی دیگر نمایش امنیت کشور ایران در مقایسه با همسایگان، همه و همه به افزایش ورود گردشگر به کشور کمک میکند. اما مساله مهمتر معرفی جاذبههای گردشگری کشور به این افراد است و باید مسئولین استان خوزستان تدابیری بیندیشند تا هرچه سریعتر شاید افزایش و رشد ورود گردشگر به این استان زیبا باشیم.
تصویر: طبیعت زیبای منگره . اندیمشک . خوزستان . عکس از عباس ملک حسینی