یادداشت

اینترنت یا محدودنت، مشکلات محدودیت‌های سایت‌های ایرانی برای ایرانیان خارج کشور!

محدودنت - روزنامه جام جم - عباس ملک حسینی

اینترنت یعنی آزادی مطلق و تلاش برای جلوگیری از ایجاد محدودیت. اما واقعا مزایا و معایب محدودیت‌های سایت‌های ایرانی برای ایرانیان خارج از کشور چیست؟ سایت‌های دولتی کشور بدعت جدیدی رو دنبال می‌کنند که به اسم امنیت، به آزار شهروندان ایرانی خارج از کشور منجر شده است. در این یادداشت که در تاریخ یکشنبه ۳ مرداد ۱۴۰۰ در ضمیمه کلیک روزنامه جام جم شماره ۵۹۹۴ منتشر شد، به نقد این تفکر پرداخته‌ام. متاسفانه اگر خارج از ایران باشید مقاله را از سایت جام جم نمی‌توانید بخوانید!


اینترنت یا محدودنت؟!

زمانی که اینترنت در دنیا رشد و شروع به عرضه کرد، بسیاری نام جدید «دهکده‌جهانی» را برای زندگی شهروندان کره‌زمین به‌کار بردند اما دیری نپایید که شبکه اینترنت با محدودیت‌های جغرافیایی روبه‌رو شد. دانش و علم شناسایی موقعیت جغرافیایی که برای ارائه خدمات بهتر و اختصاصی‌تر برای شهروندان کشورهای مختلف ساخته شده بود به ابزاری برای ایجاد محدودیت بدل شد. این محدودیت‌ها ابتدا با تحریم‌های ایالات‌متحده علیه برخی کشورها از جمله ایران آغاز شد. شرکت‌هایی که در آمریکا فعالیت می‌کنند، اجازه ارائه برخی خدمات تجاری را به ایرانیان ندارند. از این رو اگر شما از کشور ایران وارد سایتی مثل Coursera شوید با پیام عدم ارائه خدمات به کشور ایران مواجه می‌شوید. این محدودیت‌ها پیروی از قوانینی است که کنگره و وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده آنها را تصویب کرده‌اند و طبیعتا برای تجارت و کسب‌وکار با آن کشور رعایت آنها الزامی است اما هیچ‌گاه محدودیت‌ها برای شهروندان ایالات‌متحده در خارج از این کشور اعمال نمی‌شود!

در واقع محدودیت صرفا برای برخی موقعیت‌های جغرافیایی مثل حضور در ایران است و نه اینکه صرفا خارج از آمریکا بودن برابر باشد با ایجاد محدودیت! در ایران سازمان‌های دولتی که رو به خدمات اینترنتی و دولت الکترونیک آورده‌اند، بسیاری از خدمات خود را در اینترنت ارائه می‌کنند. برای نمونه جهت پیگیری سوابق بیمه شما صرفا از طریق سایت رسمی تامین‌اجتماعی می‌توانید امور بیمه‌ای خود را انجام دهید. این خدمات الکترونیک موجب تسهیل مراجعه افراد به شعبات مختلف سازمان‌ها شده و باتوجه به وضعیت کرونا به حفظ فاصله‌اجتماعی و قرنطینه کمک شایانی کرده اما اشتباه بزرگ اینجاست که این خدمات صرفا به شهروندان داخل کشور عرضه شود و ایرانیانی که به هر دلیلی (مسافرت یا مهاجرت) در حال حاضر در کشور نیستند از ارائه خدمات محروم شوند.

این روند می‌تواند عواقب سنگینی برای افراد به‌وجود آورد. برای مثال یکی از دوستان نگارنده در خارج از ایران است به و همین دلیل امکان ثبت‌نام در سایت وزارت بهداشت، برای مراجعه واکسن کرونای پدر خویش را از دست داد! درخواست از دیگران برای انجام این ثبت‌نام سه‌روز زمان برد و کافیست مسوولان مربوط به این موضوع بیندیشند که اگر خدای‌ناکرده  در این مدت پدر ایشان به ویروس مبتلا شد، چه کسی پاسخگو بود؟

ایجاد محدودیت دسترسی برای کاربران ایرانی

محدودیت‌ها چه زمانی درست و چه زمانی اشتباه هستند؟

اگر شما شهروند بریتانیا باشید، برای دسترسی به محتوای رسانه‌های داخلی انگلیس مثل «کانال۴» الزاما باید در این کشور حضور داشته باشید؛ زیرا مالیات محتوای این رسانه‌های ملی و داخلی، توسط شهروندان مقیم پرداخت می‌شود و کاملا طبیعی است کسی که خارج از این محدوده باشد توانایی دسترسی به محتوا را نداشته باشد اما اگر خدمات دولتی برای شهروندان در سراسر دنیا محدود شود، ایراد و اشتباه است چرا که دولت‌ها وظیفه دارند برای شهروندان خود در سراسر دنیا خدمات ارائه کنند.

در مورد مشابه، صداوسیما برای پخش بازی‌های ورزشی مانند فوتبال به پرداخت حق پخش و ارائه به شهروندان داخل ایران که به تلویزیون ملی دسترسی دارند، اقدام می‌کند. این سازمان با ایجاد محدودیت برای تماشای برنامه‌های ورزشی برای کسانی که در جغرافیای ایران نیستند، کاملا یک عمل قانونی و حقوقی درستی را انجام می‌دهد اما دیگر برنامه‌ها که تولید سازمان هستند شامل چنین محدودیتی نباید بشود چرا که بودجه سازمان برای ارائه خدمات به تمام ایرانیانی که دارای کدملی در سراسر دنیا هستند در نظر گرفته شده است. سازمان صداوسیما با هدف ارائه خدمات و محتوای فرهنگی به تمام ایرانیان فعالیت می‌کند و اگر محتوای تولیدی خود را به‌راحتی در دسترسی ایرانیان در سراسر دنیا قرار دهد، رضایت بیشتری از جانب مخاطبان کسب می‌کند. به بیان ساده‌تر شرکت‌های خصوصی اختیار اینکه چه کسی از چه جایی محتوای آنها را ببینند، دارند اما سازمان‌ها و نهادهای دولتی عموما با چنین حرکتی صرفا مشکلاتی برای شهروندان به‌وجود می‌آورند.

محدودیت اینترنت به بهانه امنیت

بسیاری از سازمان‌های حساس و امنیتی، محدودیت‌هایی برای دسترسی به بخش‌های مختلف ایجاد می‌کنند. برای مثال سرویس‌های بانکی، شبکه اختصاصی خود را دارند تا کسی خارج از آن و به صورت عمده توانایی برای دسترسی به آن نداشته باشند. این نوع محدودیت کاملا طبیعی است و سازمان با لایه‌بندی رده‌های دسترسی و اطلاعاتی، مشخصه ورودی را مدیریت می‌کند.

برای مثال در نظر بگیرید بانک‌های داخلی ایران از شبکه‌داخلی برای مدیریت امورمالی استفاده می‌کنند. با این حال مشتریان نیازمند خدمات مالی و بانکی هستند و مشتریان به یک لایه دیگر و عمومی دسترسی پیدا می‌کنند که در بستر اینترنت قابل دسترسی هست. با ورود به اینترنت بانک درخواست‌های خود را از شبکه اینترنت ارسال می‌کنند و سپس با رسیدن درخواست به شبکه داخلی، فرآیند بانکی در کمال امنیت انجام می‌شود.

اما اگر سازمان از کارشناسان خبره برای لایه‌بندی استفاده نکند، مجبور می‌شود تمام دسترسی به اینترنت را ببندد یا صرفا به یک موقعیت جغرافیایی محدود شود. ضعف امنیتی هیچ‌گاه نباید با بستن درها رفع شود.

محدودیت دسترسی از ایران

مشکلات دسترسی برای رسانه‌ها

متاسفانه این بدعت محدودیت دسترسی روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود و حتی به رسانه‌های رسمی ایران نیز رسیده است. خبرها برای نشر و دیده‌شدن هستند و ایجاد محدودیت جغرافیایی صرفا پنهان‌کردن حرف یک رسانه است. اکثر رسانه‌ها از طریق حق اشتراک کسب درآمد می‌کنند. محدودیت محتوا به شرط پرداخت حق اشتراک یک عمل درست و منطقی است اما نباید صرفا به خاطر موقعیت جغرافیایی ایجاد شود.

این محدودیت‌ها حتی سبب می‌شود موتور جست‌وجوی گوگل امکان فراخوانی محتوا را نداشته باشد و مطالب و مقالات یک رسانه صرفا در آنجا باقی‌بماند!

دولت آمریکا با هدف آزار مردم ایران به ایجاد محدودیت برای ایرانیان داخل کشور اقدام می‌کند، آیا مسوولان نهادهای عمومی و ملی که از دولت جمهوری اسلامی ایران، بودجه دریافت می‌کنند، می‌خواهند همان مسیر آمریکا را تکرار ‌کنند؟ از نظر حقوقی و شرعی دسترسی به خدمات دولتی برای دارندگان کد ملی ایران در سراسر دنیا، حق‌الناس است و امیدوارم مسوولان ما ناخواسته آن را زیر پا نگذارند.

آیا کتاب الکترونیک و صوتی، تخریب خلاق ناشر است؟

کتاب الکترونیک - تخریب خلاق - روزنامه شرق

پس از سال‌ها فعالیت در زمینه تجارت الکترونیک و صنعت نشر، این مقاله را در زمینه کتاب الکترونیک منتشر کردم.

نکته: این یادداشت در ۱۲ مرداد ۱۳۹۶
در روزنامه شرق چاپ شده است.

نگارنده این یادداشت مدت هفت سال است در زمینه فناوری اطلاعات و فضای کسب‌و‌کار الکترونیک فعالیت می‌کند و از آذرماه ۱۳۹۵ در انتشارات نسل نواندیش در مقام مدیر تجارت الکترونیک فعالیت خود را آغاز کرده است.

هم‌زمان با رشد اینترنت، بحث کتاب الکترونیک بسیار بیشتر از گذشته مطرح شد. شرکت‌هایی مانند آمازون که خود بزرگ‌ترین فروشگاه عرضه اینترنتی کتاب در دنیاست نیز به سرمایه‌گذاری در این زمینه پرداخته‌اند و کتاب‌های خود را هم به صورت نسخه چاپی و هم الکترونیک و صوتی منتشر می‌کردند.

بزرگ‌ترین پرسش پیش روی ناشران آمریکایی در سال ۲۰۰۰، مسأله‌ای بود که تا آن زمان هیچ ناشری دغدغه‌اش را نداشت:

مسأله «تخریب خلاق» و کاهش فروش کتاب چاپی، به دلیل عرضه‌ الکترونیکی کتاب!

عبارت «تخریب خلاق» که اقتصاددان اتریشی ـ آمریکایی به نام جوزف شومپیتر ابداع کرد، عبارت است از خلاقیت و نوآوری‌ای که آگاهانه صنعت فعلی را تخریب می‌کند و یک ساختار جدید اقتصادی و صنعتی ایجاد می‌نماید؛ مانند زمانی که خودرو اختراع شد و به تولید انبوه رسید و در نتیجه، تمام شغل‌های مربوط به ساخت و تعمیر گاری و همچنین بسیاری از کسب و کارهای مرتبط با اسب، همچون نعل‌بندی از میان رفت.

دهه ۸۰ و دانلود غیرقانونی

در ابتدای دهه ۸۰ بحث کتاب صوتی مطرح شد. در آن دوره، کتاب‌های ارزشمند زیادی با کیفیت بالا ضبط و وارد بازار شدند. اما از آنجاکه پلتفرم خاصی برای عرضه اینترنتی وجود نداشت و گوشی‌های هوشمند نیز تازه در اواخر دهه هشتاد وارد بازار شدند و به دست همگان رسیدند، فضایی برای کنترل کپی آثار وجود نداشت و در نتیجه، کتاب‌های صوتی به‌راحتی از اینترنت و سایت‌های دانلود غیرقانونی سر در می‌آوردند. مجموعه‌هایی مانند «نوین کتاب گویا»، «آوانامه»، «ماه آوا» و «نوار» در زمینه کتاب صوتی فعالیت خود را آغاز کردند.

شواهد موجود حاکی از این امر بود که به دلیل وجود دانلود غیرقانونی و نبود بستر مشخص برای عرضه کتاب صوتی (در اصطلاح نبود قفسه اختصاصی برای کتاب صوتی در کتاب‌فروشی‌ها) این مجموعه‌ها تأثیر چندانی بر بازار نشر کتاب نداشتند. باید به این نکته توجه داشت که کتاب‌های محدودی که بسیار معروف و پرفروش شدند (و اغلب به عنوان مثالی نقض برای ادعای بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند)، به تعداد کافی در کتابفروشی‌ها عرضه نشده بودند و خوانندگان فقط می‌توانستند نسخه صوتی و حتی بعضی مواقع غیر رسمی کتاب را پیدا کنند.

اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های ایرانی مطالعه کتاب الکترونیک
اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های ایرانی مطالعه کتاب الکترونیک

در آن دوره کتاب‌ها به‌صورت PDF و اسکن تمام صفحات در اینترنت پخش و دانلود می‌شدند. این روند نیز به گفته برخی ناشران، تاثیر منفی بر خرید کتاب‌های چاپی گذاشت. بدین‌ترتیب که مشتریان به‌جای مراجعه به کتاب‌فروشی و خرید نسخه چاپی کتاب،فایل PDF آن کتاب را از اینترنت دانلود می‌کردند یا در سایت‌های دیگر به اشتراک می‌گذاشتند. استقبال از دانلود کتاب PDF زمانی افزایش پیدا کرد که ناشرین به سبب تغییرات قیمت دلار در ایران، مجبور شدند قیمت کتاب‌های خود را افزایش دهند و برخی خوانندگان دلخور از این افزایش قیمت، اقدام به دانلود غیرقانونی کردند.

جدا از موارد ذکرشده، وزن و نحوه حمل کتاب یکی دیگر از مشکلات تهیه کتاب چاپی است که خوانندگان و علاقه‌مندان به کتاب، همیشه با آن مواجه هستند. استفاده از فایل PDF یا حتی در دوره‌ای نرم‌افزار متن یک کتاب خاص، این مشکل را برای گروهی از خوانندگان برطرف کرد.

بدین‌ترتیب عواملی همچون قیمت، در دسترس بودن، نحوه حمل و وزن کتاب باعث شد جمعی از مخاطبان، استفاده از فایل PDF یا کتاب صوتی را به خرید نسخه چاپی ترجیح دهند.

کتاب الکترونیک: ePub

چند سالی است بسترهای عرضه کتاب الکترونیک فعالیت خود را در ایران آغاز کرده‌اند. مجموعه‌هایی مانند «فیدیبو»، «طاقچه» و «کتابراه» در ایران اقدام به عرضه قانونی کتاب الکترونیک در بستر گوشی‌های هوشمند و ویندوز می‌کنند. مزیت بزرگ این بسترها، جلوگیری از دانلود غیرقانونی و حتی کپی کتاب‌ها و انتشار در اینترنت است. همچنین فرمت کتاب‌ها به گونه‌ای است که کاربر اختیار تغییر نوع و اندازه قلم و همچنین رنگ صفحه را دارد.

آیا نسخه الکترونیک فروش نسخه چاپی را کاهش می‌دهد؟

با توجه به موارد ذکرشده و در دسترس بودن هرچه بیشتر گوشی هوشمند، گویا بسترهای محتوایی و انتشارات، بستری امن و مطمئن برای عرضه نسخه الکترونیک خود یافته‌اند. این مجموعه‌ها با رمزنگاری فایل ePUB اجازه انتقال و چاپ آن را از کاربر می‌گیرند. بدین‌ترتیب خوانندگان کتاب با دو گزینه کتاب چاپی و الکترونیک رو‌به‌رو می‌شوند.

قیمت کتاب الکترونیک به انتخاب ناشر بستگی دارد، که در ایران بین سی تا چهل درصد قیمت نسخه چاپی است. میانگین این رقم در آلمان ۸۱ درصد، ایالات متحده ۷۸ درصد، و چین ۲۶ درصد قیمت پشت جلد کتاب است. بدین‌ترتیب نسخه الکترونیک یک کتاب چاپی بیست هزار تومانی در ایران، به قیمت هفت تا هشت هزار تومان به فروش می رسد.

هرچند آمار رسمی و مستقلی در این زمینه وجود ندارد،‌ اما با بررسی آمار داخلی و غیررسمی ناشرین با این شبهه مواجه می‌شویم که شاید فروش کتاب الکترونیک، نه‌تنها به زیان کتاب‌های چاپی نباشد، بلکه فروش آن‌ها را گسترده‌تر نیز بسازد. همچنین اپلیکیشن و سرویس جدید فروش الکترونیک مانند یک فروشگاه جدید عمل می‌کند و برای انتشارات خوانندگان و مخاطبان جدیدی به ارمغان می‌آورد.

گزارش لس‌آنجلس تایمز از وضعیت انتشار کتاب در امریکا. منبع: انجمن ناشرین امریکا
گزارش لس‌آنجلس تایمز از وضعیت انتشار کتاب در امریکا. منبع: انجمن ناشرین امریکا

نمودار بالا به‌خوبی نشان می‌دهد که هر کدام از بسترهای عرضه‌ی کتاب، مخاطب‌های خود را یافته‌اند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶، میزان فروش کتاب الکترونیک، کمتر از میزان مشابه سال قبل شده، اما بازار کتاب الکترونیک گردش مالی یک میلیارد دلاری خود را از دست نداده است.

تعداد بسترهای فروش نسخه الکترونیک و صوتی هرچقدر بیشتر شود، تعداد بیشتری از کاربران، خواهان مطالعه کتاب در گوشی هوشمند می‌شوند و در نهایت سطح مطالعه کشور نیز افزایش می‌یابد.

از این رو با توجه به آمارهای موجود و اطلاعات به‌دست‌آمده، نسخه صوتی یا الکترونیک کتاب، تخریب خلاق کتاب چاپی نیست و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که حداقل صد سال آینده چنین تغییری ایجاد خواهد شد. خوانندگان کتاب هم با قیمت بسیار کمتر به محتوای کتاب دسترسی پیدا می‌کنند.

اما اگر آن روز با توجه به خواسته و نیاز کاربر، کتاب چاپی تولید نشود، چه کسی جز ناشر می‌تواند اقدام به ویرایش، تنظیم و چاپ کتاب جدید کند؟

پل اکمن متخصص شناخت دروغ و بررسی فیلم اینساید جاب

تشخیص چهره و احساسات صورت با پل اکمن

پل اکمن از صد روان‌شناس تاثیرگذار قرن بیستم است. وی در زمینه تشخیص دروغ تحقیقات بسیار زیادی انجام داده است.

این نوشته را به استاد عزیزم جناب آقای محمدرضا شعبانعلی تقدیم می‌کنم. وی چند سالیست از نزدیک با پروفسور پل اکمن، پنجاه و نهمین روانشناس برتر قرن بیستم که بر روی تشخصی چهره و زبان بدن تحقیق می‌کنند، آشنا شده است.1

قرن بیستم را باید قرن تغییر دنیا توسط روانشناسان نامید. از ایجاد احساس نیاز کاذب به محصولات گرفته تا سیگاری کردن خانم‌ها توسط ادوارد برنیز (خواهر زاده زیگموند فروید). اما یکی از مهمترین اتفاقات علم روانشناسی در دنیا بررسی موضوع زبان بدن بود. پروفسور پل اکمن (متولد 1934) عمر خود را صرف بررسی در این خصوص کرده. نتایج تحقیقات اکمن توسط سازمان‌های امنیتی ایالات متحده در فرودگاه‌ها و برای بازجویی از مجرمین و متهمین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و بعد از 5 سال به صورت عمومی منتشر می‌شوند.

قدردانی از پل اکمن با سریال به من دروغ بگو

به مناسبت قدردانی از وی سریال Lie to me در سال 2009 توسط کمپانی فاکس نتورک ساخته می‌شود. این فیلم اشاره به گروهی دارد که با استفاده از علائم زبان بدن به تشخیص راست یا دروغگو بودن فرد، احساس درونی وی و … می‌پردازد.

پوستر فیلم lie to me

اما چرا این مسائل نوشته شد!

پوستر فیلم Inside job

در این هفته در کلاس مذاکره حرفه‌ای از دانشجویان خواسته شد متن یک سخنرانی پس از بحران را نقد کرده و از طریق زبان بدن و علائم چهره به رازهای درونی فرد مورد نظر پرداخته شود. از آنجا که هفته دیگر بنده نمی‌توانم در این کلاس جهت ارائه تکالیفم شرکت کنم تصمیم گرفتم یک فیلم که اشاره به بحران اقتصادی سال 2008 دارد و همچنین در مصاحبه با افراد گاهی به آنها تهمت دزدی و رشوه گرفتن هم نصبت داده می‌شود، را نگاه کنم و نتایج خودم را به صورت عمومی بیان کنم.

همزمان با نگاه کردن به چهره مدیران، اساتید و کسانی که با آنها مصاحبه می‌شود، در صفحه توییترم بازخورد خود را مینوشتم. در اینجا همراه با تصویر و سند دلایل آن حرف‌ها را ذکر میکنم.

گیلفی زوگا که در سیستم خدمات درمانی و تحصیلات ایسلند هست،اشاره کرد که دولت با بانکدارانی که پولشویی میکردد سفر میکرد.این فقط تصور بود! لینک توییت

دولت هم همراه با بانکداران به سفر می‌رفت

وای عالی بود.اینجا هم فهمیدم استراسکان رئیس سابق صندوق بین المللی پول دروغ گفت. گفت واسه صندوق بین المللی پول سخت نیست از امریکا انتقاد کنه! لینک توییت

دومینیک استراسکان

اینجا هم با یک حرکت جالب اندرو شنگ مشاور ارشد امور بانک‌ها در چین، سیستم مالی و پرداختی امریکا رو تحقیر کرد! لینک توییت

اندرو شنگ

وقتی اعتراف کرد که موکلش 6 جت و یک هلیکوپتر داره شرم رو برای تایید این حرفش میشه دید لینک توییت

شرکت لیمن و هواپیماها

از صاحب فاحشه خانه پرسید چند درصد از مشتریانت از شرکت‌های بزرگ وال‌استریت بودن و گفت 40 تا 50 درصد، دروغ میگفت یا شاید تصورش این بود! لینک توییت

فیلم اینساید جاب

وزیر سابق امور مالی فرانسه در خصوص اینکه بحران اقتصادی نزدیک است متوجه شده بود و در فوریه 2008 در کنفرانس جی8 این خطر رو هشدار داده بود لینک توییت

وزیر سابق امور مالی دولت فرانسه

از استاد دانشگاه هاروارد سوال پرسید تو رزومت مشاوره دادن به شرکت‌ها ذکر شده و گفت اصلا توی رزومه من چنین چیزی نوشته نشده و به شما مربوط نیست.  لینک توییت

استاد دانشگاه هاروارد

نکته: در برخی موارد برای اثبات راست یا دروغ گفتن فرد به چشمانش اشاره شد. این حالت در چشم تمام مردم دنیا زمانی ایجاد میشود که سوال از وی پرسیده میشود و در یک لحظه اتفاق می‌افتد.

این نوشته حاصل نگاه و برداشت بنده بود و ممکن است اشتباه باشد. خوشحال می‌شوم کسانی که در این زمینه اطلاع دارند نظر خودشان را برای من ارسال کنند.

اسکرول به بالا